Παντού αισθάνομαι αιρετικός

του Ευάγγελου Αυδίκου

Η φράση αποδίδεται στον Γκόρκι, τον Ρώσο συγγραφέα, και στη σχέση του με την εξουσία των μπολσεβίκων μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Αλιεύεται η φράση από προδημοσίευση στην «Εφ.Συν.» βιβλίου του Τσβετάν Τοντόροφ.
Με τη φράση του Γκόρκι αναδύεται η δική του σχέση με τη νέα εξουσία στην πατρίδα του. Ομως, την ίδια στιγμή μετασχηματίζεται σε μια προγραμματική δήλωση για τη σχέση ενός διανοούμενου με κάθε μορφής εξουσία.
Εχουν ειπωθεί πολλά από πολλούς γι’ αυτό το θέμα. Εχει παραχθεί πολλή θεωρία. Εχουν γραφτεί πολλά άρθρα σε περιοδικά και άλλα, πιο εκλαϊκευμένα, σ’ εφημερίδες.
Ολα τα κείμενα, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, καταλήγουν στο ίδιο σημείο. Στην υποχρέωση της θεωρίας να γίνει πράξη.
Ακούω, σ’ αυτό το σημείο, τον καγχασμό του αναγνώστη/στριας, που βγάζει μια πικράδα. Πάλι εξυπνάδες. Μεγάλη η ποσότητα του μελιού που έχει παραχθεί απ’ αυτό. Μας λείπουν όμως οι τηγανίτες. Τα ντοκουμέντα. Η απτή απόδειξη.
Πράγματι, απουσιάζουν σήμερα οι τηγανίτες. Η παρέμβαση των διανοουμένων στη διαρκή μάχη με την εξουσία, ακόμη κι όταν εκλαμβάνεται ως φίλια δύναμη.

Σ’ αυτό το σημείο εντοπίζεται η παγίδα, στην οποία διολισθαίνει και μπορεί να αμβλυνθεί ο λόγος του διανοούμενου. Η αίσθηση του οικείου, ή η καθημερινότητα της πολιτικής σύγκρουσης, ενδεχομένως να περιστείλει τη διάθεση για παρέμβαση, όταν πρόκειται για θέσεις που αποκλίνουν από την πολιτική πρακτική.
Ο λόγος του Γκόρκι υπενθυμίζει τη διαχρονικότητα της διαπίστωσής του. Ο διανοούμενος οφείλει να παράγει κριτικό λόγο. Αιρετικό όσον αφορά την τρέχουσα ηθική και πολιτική πρακτική.
Να οραματίζεται ένα διαφορετικό μέλλον, ακόμη κι όταν το παρόν είναι ζοφερό. Να έχει σημείο αναφοράς του τον άνθρωπο και τη φύση. Την ανάγκη να μη διαταράσσεται αυτή η σχέση από σύγχρονους μαμωνάδες.
Αν ο διανοούμενος ήταν ψάρι θα έμοιαζε με την πέστροφα. Που πηδάει κόντρα στη ροή του ποταμού. Οταν χρειαστεί.
Ο Γκόρκι, που έδωσε μάχη για να κάνει πράξη τα λόγια του, θα ένιωθε πολύ μόνος στην εποχή μας. Ο αιρετικός θεωρείται επικίνδυνος. Και γι’ αυτό όχι αξιόπιστος.
Κατηγορείται ως ασυνεπής, δεν μπορεί να λειτουργήσει σαν ασφαλής ιμάντας όσων επεξεργάζονται τα επιτελεία. Και για τον λόγο αυτό διαμορφώνεται δυσανεξία για την ικανότητά τους να μεταβούν από τη θεωρία στην πράξη. Απαξιώνονται.
Ο Γκόρκι θα επέστρεφε σύννους στην εποχή του αν κάποια μηχανή του χρόνου τού έκανε τη χάρη να τον ταξιδέψει στην Ιστορία. Θα διαπίστωνε πως η δυσανεξία στον αιρετικό λόγο είναι μια γενικευμένη κατάσταση.
Σε μια εποχή που ομνύει στον Διαφωτισμό, αναζητείται η ανεκτικότητα στο διαφορετικό. Πού να βρεθεί χώρος ν’ ακουστεί ο Γκόρκι. Κινδυνεύει με διαγραφή.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

https://chatzelenisgeorge.blogspot.com/2018/07/blog-post_68.html