Aφιέρωμα στο 44o IFFR: Σημάδια καθημερινής προπαγάνδας

Δημήτρης Μελέτης

Εκατοντάδες συμμετοχές εξαιρετικών ταινιών και φέτος στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας (IFFR), με συμμετοχή επίσης πολλών ντοκιμαντέρ σε όλες τις διαφορετικές κατηγορίες του προγράμματος. Έμφαση δόθηκε μεταξύ άλλων, στην καθημερινή προπαγάνδα και τα δικαιώματα της γυναίκας, που αποτέλεσαν και διακριτές ενότητες. Σε πολλές από τις νέες παραγωγές είδαμε μικρά παιδιά να μαρτυρούν μεγάλες αλήθειες, ενώ υπήρξαν και πολλές αναφορές στην τρίτη ηλικία.

Signals: Everyday Propaganda

The War Book:

Η ταινία που άνοιξε το πρόγραμμα του φεστιβάλ είναι ένα αριστουργηματικά τρομοκρατικό φιλμ, που χειρίζεται τους αριθμούς και τα πρόσωπα άριστα ώστε να οδηγεί τον θεατή σε έντομο προβληματισμό, ίσως και κοντά στην απόγνωση. Το θέμα, με κυνική απλότητα, σε μια υποθετική πυρηνική επίθεση του Πακιστάν στην Αγγλία ή κάποια από τις χώρες που προστατεύει, ποια θα ήταν η απάντηση των Βρετανών; Πόσο μακριά θα φτάσουν; Θα αφήσουν τον "μεγάλο αδερφό" να κάνει τη βρωμοδουλειά ως συνήθως; Θα απαιτήσουν διπλωματική στήριξη από όλα τα άλλα δυτικά κράτη? Ποιος θα είναι ο ρόλος του ΟΗΕ? Είναι θεμιτό και χρήσιμο το να κλείσουν τα σύνορα για όλους;  Και το κύριο ερώτημα, θα κάνουν χρήση των δικών τους πυρηνικών που, με τη λίγη δυναμική του 1,4% της παγκόσμιας πυρηνικής δύναμης, αρκούν σίγουρα για να φτιάξουν ένα πραγματικά πολεμικό προφίλ για τη χώρα;

Το πανίσχυρο πάνελ των, μόλις 9 μελών του καστ της ταινίας, θέτει στο τραπέζι αυτές τις ερωτήσεις, και με ερμηνείες που θα ζήλευαν οι περισσότεροι παγκόσμιοι ηγέτες, κάνουν τον θεατή να νιώθει μικρός κι αβοήθητος μπροστά σε μια τέτοια υποθετική απειλή. Οι ανθρώπινες αδυναμίες είναι φυσικά παρούσες, αλλά σε μια τέτοια σοβαρή υπόθεση πρέπει να νικήσει η λογική και οι υψηλές απαιτήσεις για προσεκτικούς χειρισμούς.

Ως μέρος της ενότητας Everyday Propaganda, η ταινία χτίζεται πάνω στην ίδια βάση με το παλιό "The War Game" , αλλά με διαφορετική, κινηματογραφική προσέγγιση αυτή τη φορά. Με σημαντικούς περιορισμούς ως προς το χώρο και το καστ, πετυχαίνει να φέρει το θεατή σε άβολη θέση και τελικά να προσφέρει ένα ασυνήθιστο αποτέλεσμα που σε κάθε περίπτωση, προκαλεί προβληματισμό και περισυλλογή.

The War Game

Εξαιρετικό, μνημειώδες παράδειγμα προπαγάνδας που προβάλει μια τρομοκρατική υπόθεση σαν πραγματική ιστορία. Η υπόθεση είναι ότι οι Σοβιετικοί επιτίθενται με πυρηνικά σε μια αγγλική πόλη κι αυτό που ακολουθεί, είναι η σχετική φρίκη.

Η μικρή πόλη δε φαίνεται να είναι κατάλληλα προετοιμασμένη για κάτι τέτοιο, οπότε ο πανικός διαδέχεται το σοκ και όλοι τρέχουν να σωθούν. Μια παραγωγή του BBC που αρχικά δεν προβλήθηκε στο τηλεοπτικό πρόγραμμα όπως είχε σχεδιαστεί, αφού κρίθηκε αντιδεοντολογική και μακριά από τη σχετική πολιτική της χώρας για ένα τέτοιο σενάριο (προβλήθηκε τελικά στην τηλεόραση 20 χρόνια αργότερα, το 1985). Το σενάριο, ιδιαίτερα τρομακτικό, πλαισιώνεται από δραματικές ερμηνείες ερασιτεχνών ηθοποιών που φτάνουν το δράμα στα όριά του. Πρόκειται για τη μοναδική ταινία μυθοπλασίας που βραβέυτηκε ποτέ με το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ, το 1966. Από την επόμενη χρονιά, οι προϋποθέσεις για συμμετοχή στο συγκεκριμένο διαγωνισμό τροποποιήθηκαν κατάλληλα. Στο φεστιβάλ η ταινία προβλήθηκε μετά από την μικρού μήκους "War Prayer"

Προσευχή πολέμου - War prayer:

Εικόνες καταστροφής κι εγκατάλειψης από τη διχοτομημένη πρωτέυουσα της Κύπρου συνθέτουν ένα ποιητικό οπτικοακουστικό αφιέρωμα με έμφαση στην αγιογραφία και σε βεβηλωμένα εικονίσματα. Η αφήγηση ενός μικρού κοριτσιού με το όνομα India αγκαλιάζει με παιδική αθωότητα την όλη σύνθεση, και μέσα από το έντονο contrast αναδύονται μηνύματα που αβίαστα προκαλούν σκέψη και προβληματισμό. Την ακούμε να μας λέει πως "Ένα εικόνισμα είναι σαν μια προσευχή, ένα παράθυρο προς τον ουρανό, σε ένα αυτί που ακούει…".

Φωτογραφικό υλικό και video από το αρχείο της ιστορίας ζωντανεύουν τις μνήμες, με αναφορές στις ευθύνες των “μεγάλων δυνάμεων” ως προς την τραγωδία που φαίνεται πως ήταν σχεδιασμένο να ζήσει το νησί. Ως ιστορική συνέχεια της διχοτόμησης, βλέπουμε να σηκώνονται κεραίες και σταθμοί συλλογής πληροφοριών, που έχουν εγκατασταθεί στο νησί για να "κλέβουν τα μυστικά και τις προσευχές των εχθρών, πριν αυτά φτάσουν στον προορισμο τους".

This is my land

https://vimeo.com/82362184

Ένα ντοκιμαντέρ εξαιρετικής σημασίας για την πολυβασανισμένη γη του Ισραήλ και της Παλαιστίνης, με ιδιαίτερη έμφαση στα παιδιά και την εκπαίδευση. Η ισορροπημένη προβολή δεδομένων και απόψεων κι από τις δύο πλευρές βοηθούν στην κατανόηση των αιτίων της αιώνιας αντιπαλότητας.

"- Πώς φαντάζεστε τη γη σας σε 20 ή 30 χρόνια;
- Μικρότερη, αφού μας την κλέβουν οι Παλαιστίνιοι" ακούμε να λέγεται σε εβραϊκό σχολείο. Σε ένα άλλο, παλαιστινιακό σχολείο, βλέπουμε πώς τα παιδιά ασκούνται σπρώχνοντας έναν τοίχο. Βαθιά αίσθηση όμως προκαλεί η ένσταση που ακούγεται στο μεικτό σχολείο του UNHCR στην πόλη Nablus, όπου ένα παιδί αγανακτισμένο από τις διαφωνίες των δασκάλων του, το βλέπουμε να λέει "Εσείς οι μεγάλοι λέτε να ζήσουμε με ειρήνη, αλλά στην πραγματικότητα δεν μπορείτε να το νιώσετε…"

Ένας δάσκαλος έχει να σημειώσει “το λάθος τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται το ολοκαύτωμα, με πρόθεση να τραυματίσει, αντί να μας βοηθάει να εργαστούμε ώστε να μην επαναληφθεί ξανά κάτι αντίστοιχο πουθενά στον κόσμο". Βλέπουμε κάποιον άλλο να τονίζει με βροντερή φωνή ότι πρέπει να υποστηρίξουμε αυτό που είμαστε, να το προστατεύσουμε. Από την άλλη μεριά, στο μάθημα κάποιου σχολείου περιλαμβάνεται η αναπαράσταση επίθεσης από τρομοκράτη. Ένας μικρός μας μαρτυρά το "παιχνίδι" με τις ελιές που κάνουν με τους Παλαιστίνιους, όταν οι δεύτεροι νομίζουν ότι οι ελιές είναι δικές τους, αλλά εκείνοι πηγαίνουν και τους "ενοχλούν",  εννοώντας πως τους κλέβουν τη σοδειά.

Η Iσραηλινή σκηνοθέτης Τamara Erde βρέθηκε διαθέσιμη για συζήτηση στα πλάισια των προβολών, και μας μίλησε για την όλη εμπειρία ενός τέτοιου ντοκιμαντέρ που είχε τη θέληση και την τόλμη να δημιουργήσει, καθώς δεν ήταν και το ευκολότερο εγχείρημα. Η εντύπωση που έχει σε γενικές γραμμές, είναι ότι οι μεγαλύτεροι βάζουν συχνά εμπόδια στην υγιή ανάπτυξη των παιδιών, αλλά ευτυχώς υπάρχουν και τάσεις που πιέζουν, ώστε η παιδεία να μπει μπροστά από την πολιτική αντί να την ακολουθεί. Θέλει να έχει ελπίδα για ένα ειρηνικό μέλλον, αλλά η εικόνα που έχει, δείχνει δυστυχώς ότι πορευόμαστε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Βλέπει τις εθνικιστικές πιέσεις και τα σύμβολα να μη βοηθούν, αλλά αντίθετα, μόνο να χωρίζουν τις κοινωνίες.

Signals Jang Jin
We are brothers :  

Ευγένεια και καλοί τρόποι συναντούν στερεότυπα και απρόοπτα, με αποτέλεσμα κωμικοτραγικές καταστάσεις στην κοινωνική αυτή κωμωδία, made in Korea από τον Jang Jin. H κάμερα συνοδεύει την ταινία θέλοντας να σκηνοθετήσει την συνάντηση της οικογένειας μετά από πολλά χρόνια, αλλά αναδεικνύει το γεγονός ότι τα πιο σημαντικά συμβαίνουν όταν η κάμερα είναι σβηστή. Ο ένας από τους αδερφούς είναι χριστιανός μεγαλωμένος στις ΗΠΑ και ο άλλος σαμάνος με ασυνήθιστα αστεία συμπεριφορά. Στην καθημερινή τους τριβή βλέπουμε και τη συνάντηση αυτή των διαφορετικών θρησκειών που δε χορταίνουν να συγκρούονται.

Η αλήθεια της ταινίας, ακούγεται από το στόμα ενός μικρού παιδιού, στην πιο όμορφη σκηνή, "όταν κλείνεις τα μάτια, βρίσκεσαι με αυτούς που σου λείπουν..."

http://tvxs.gr/news/sinema/afieroma-sto-44o-iffr-simadia-kathimerinis-propagandas-meros